غده تیروئید، غدهای کوچک در پایه گردن، نقشی کلیدی در تنظیم سوختوساز
بدن، دمای بدن، و حتی ضربان قلب ایفا میکند. این غده که به شکل پروانهای در جلوی
نای قرار دارد، گاهی میزبان تودههای غیرعادی به نام « ندول تیروئید» میشود. این ندولها
شایعتر از چیزی هستند که فکر میکنید؛ بیش از نیمی از افراد بالای ۶۰ سال ممکن است حداقل یک ندول داشته
باشند، اما خوشبختانه بیشترشان بیضررند و حتی ممکن است هرگز متوجه وجودشان نشوید.
با این حال، در موارد نادر، این تودهها میتوانند نشانه مشکلی جدیتر مثل سرطان
باشند. در این مقاله درباره ندول تیروئید در خصوص علائم تا روشهای تشخیص و درمان را
بررسی میکنیم. اگر با این موضوع روبرو هستید، این راهنما به شما کمک میکند تا با
آگاهی کامل قدم بعدی را بردارید.
ندول تیروئید چیست؟
ندول
تیروئید به تودهای گفته میشود که از رشد غیرعادی سلولهای غده تیروئید به
وجود میآید. این تودهها میتوانند جامد یا کیستهایی پر از مایع باشند. غالبا اندازهشان
بسیار متنوع است؛ از ندولهای ریز که فقط با تصویربرداری دیده میشوند تا تودههای
بزرگتر که با چشم قابلمشاهدهاند یا حتی به لمس احساس میشوند. خبر خوب این است که
حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد این ندولها خوشخیم هستند، یعنی سرطانی نیستند و
معمولاً مشکلی برای سلامتی ایجاد نمیکنند. اما چه چیزی باعث ایجاد این تودهها میشود؟
عوامل متعددی میتوانند در شکلگیری ندول تیروئید نقش داشته باشند. گاهی رشد بیش از حد بافت تیروئید (آدنوم تیروئید) مقصر است. در موارد دیگر، کیستهای پر از مایع، التهاب مزمن غده (مثل بیماری هاشیموتو)، یا حتی کمبود ید در رژیم غذایی میتواند باعث ایجاد ندول شود. هرچند کمبود ید در کشورهای توسعهیافته کمتر شایع است؛ اما در برخی مناطق جهان هنوز یک عامل مهم محسوب میشود. زنان به دلیل تغییرات هورمونی، بهویژه در دوران بارداری یا یائسگی، بیشتر از مردان مستعد ابتلا به ندول تیروئید هستند. همچنین، عواملی مثل سابقه خانوادگی بیماریهای تیروئید، قرار گرفتن در معرض تشعشعات (مثل رادیوتراپی در کودکی)، یا برخی بیماریهای خودایمنی میتوانند ریسک را افزایش دهند. طبق آمار، تنها ۵ تا ۱۰ درصد ندولها ممکن است بدخیم باشند، بنابراین در اکثر موارد نیازی به نگرانی نیست، اما بررسی دقیق همیشه ضروری است.
علائم و نشانههای ندول تیروئید
بسیاری از ندولهای تیروئید بدون علامت هستند و اغلب بهصورت اتفاقی
طی معاینات پزشکی یا تصویربرداری برای مسائل دیگر کشف میشوند. اما وقتی ندولها
علائمی ایجاد میکنند، این علائم معمولاً به اندازه، مکان، یا تأثیر ندول بر
عملکرد تیروئید بستگی دارند. ممکن است هنگام نگاه کردن در آینه، برآمدگیای در
گردن ببینید یا حین خوردن غذا احساس کنید چیزی در گلو گیر کرده است. در ادامه، شایعترین علائم را بهصورت
خلاصه آوردهایم:
- برآمدگی قابلمشاهده یا
لمس در گردن: گاهی
تودهای در جلوی گردن دیده یا احساس میشود.
- مشکل در بلع یا تنفس:
ندولهای بزرگ میتوانند به مری یا نای فشار
بیاورند و باعث ناراحتی شوند.
- تغییر صدا یا گرفتگی:
نزدیکی تیروئید به تارهای صوتی ممکن است باعث تغییر
در صدا شود.
- علائم پرکاری تیروئید:
اگر ندول هورمون اضافی تولید کند (ندول «داغ»)،
علائمی مثل تپش قلب، کاهش وزن ناخواسته، تعریق زیاد، عصبی بودن، یا لرزش دستها
ظاهر میشود.
- علائم کمکاری تیروئید:
در صورت اختلال در عملکرد تیروئید، ممکن است خستگی
مزمن، افزایش وزن، پوست خشک، یا احساس سرما داشته باشید.
- درد یا فشار مداوم در گردن:
در موارد نادر، ندولها ممکن است باعث درد یا احساس
ناراحتی شوند.
این علائم همیشه به ندول تیروئید مربوط نیستند و ممکن است ناشی از
مشکلات دیگری مثل عفونت یا حتی استرس باشند. اگر هر یک از این نشانهها را تجربه
کردید، مشورت با پزشک بهترین قدم است.
روشهای تشخیص ندول تیروئید
تشخیص ندول تیروئید معمولاً با یک معاینه ساده شروع میشود، جایی که
پزشک با لمس گردن وجود توده را بررسی میکند. اما برای تأیید تشخیص و ارزیابی دقیقتر،
از روشهای تشخیصی پیشرفته استفاده میشود. در ادامه، روشهای اصلی
تشخیص را فهرست کردهایم:
- سونوگرافی تیروئید:
این روش غیرتهاجمی، بدون درد، و بسیار دقیق است.
سونوگرافی اندازه، شکل، و محتوای ندول (جامد یا کیستیک) را نشان میدهد و میتواند
ویژگیهای مشکوک به بدخیمی را شناسایی کند.
- بیوپسی آسپیراسیون با سوزن
نازک:
(FNA) اگر
ندول بزرگتر از یک سانتیمتر باشد یا ویژگیهای مشکوک داشته باشد، نمونهای
از سلولها با سوزن نازک برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی میشود. این روش
سرپایی و سریع است.
- آزمایش خون:
بررسی سطح هورمونهای تیروئید TSH، T4، T3 نشان میدهد که آیا ندول روی
عملکرد غده تأثیر گذاشته است یا خیر.
- اسکن رادیواکتیو:
با استفاده از مقدار کمی ید رادیواکتیو، مشخص میشود
که ندول "داغ" (هورمونساز) است یا "سرد" (غیرفعال).
ندولهای سرد کمی بیشتر ریسک بدخیمی دارند.
- تستهای مولکولی:
در مواردی که نتیجه بیوپسی نامشخص است، آزمایشهای
ژنتیکی روی نمونه میتواند احتمال سرطان را دقیقتر ارزیابی کند.
این روشها به پزشک کمک میکنند تا نوع ندول و رویکرد مناسب برای
مدیریت آن را تعیین کند.
گزینههای درمانی برای ندول تیروئید
درمان ندول تیروئید به عوامل مختلفی مثل اندازه، نوع، و علائم آن
بستگی دارد. اگر ندول کوچک، خوشخیم، و بدون علامت باشد، اغلب فقط نظارت دورهای
کافی است. این نظارت معمولاً شامل سونوگرافیهای منظم هر شش ماه یا یک سال است تا
تغییرات احتمالی بررسی شود. اما در مواردی که ندول علائم ایجاد کند یا مشکوک به
بدخیمی باشد، گزینههای
درمانی دیگری در دسترس است.
برای ندولهای خوشخیم که باعث ناراحتی میشوند، گاهی از داروهای
سرکوبکننده هورمون تیروئید مثل لووتیروکسین استفاده میشود، اما این روش ممکن است
عوارضی مثل کاهش تراکم استخوان داشته باشد و همیشه مؤثر نیست. درمان با ید
رادیواکتیو گزینهای عالی برای ندولهای داغ است که هورمون اضافی تولید میکنند.
در این روش، بیمار کپسولی حاوی ید رادیواکتیو مصرف میکند که به ندول جذب شده و آن
را کوچک میکند. این درمان معمولاً علائم پرکاری تیروئید را در عرض چند ماه برطرف
میکند.
جراحی یکی دیگر از گزینههاست، بهویژه برای ندولهای بزرگ، سرطانی،
یا آنهایی که علائم شدید ایجاد میکنند. در جراحی، ممکن است فقط بخشی از غده
(لوبکتومی) یا کل آن (تیروئیدکتومی) برداشته شود. پس از تیروئیدکتومی، بیمار
معمولاً نیاز به هورموندرمانی مادامالعمر با لووتیروکسین دارد تا کمبود هورمون
تیروئید جبران شود. روشهای کمتهاجمی مثل ابلیشن با رادیوفرکانسی (RFA) نیز
اخیراً محبوب شدهاند. در این روش، با استفاده از حرارت، ندول بدون نیاز به جراحی
بزرگ کوچک میشود، و بیمار معمولاً در همان روز یا روز بعد به فعالیتهای عادی
برمیگردد.
در موارد سرطانی، درمان ترکیبی است: جراحی برای برداشتن غده، ید
رادیواکتیو برای از بین بردن سلولهای سرطانی باقیمانده، و در موارد نادر، شیمیدرمانی
یا پرتودرمانی. خوشبختانه، سرطان تیروئید یکی از قابلدرمانترین انواع سرطان است
و بیش از ۹۰ درصد بیماران
حداقل پنج سال پس از تشخیص زنده میمانند. انتخاب درمان باید با مشورت متخصص غدد و
بر اساس شرایط خاص هر فرد انجام شود.
سخن پایانی
ندول تیروئید، اگرچه ممکن است در ابتدا نگرانکننده به نظر برسد، در
اکثر موارد بیخطر است و با نظارت یا درمان مناسب، بهراحتی مدیریت میشود. کلید
موفقیت، آگاهی از علائم و اقدام بهموقع است. اگر برآمدگیای در گردن احساس کردید،
در بلع یا تنفس مشکل داشتید، یا علائم غیرعادی دیگری دیدید، تردید نکنید و با پزشک
مشورت کنید. سبک زندگی سالم، رژیم غذایی متعادل با ید کافی (مثل مصرف ماهی یا نمک
یددار)، و چکآپهای منظم میتوانند به حفظ سلامت تیروئید کمک کنند. متخصص غدد
بهترین همراه شماست تا با آرامش خاطر، بهترین تصمیم را برای سلامتیتان بگیرید. به
بدن خود گوش دهید. گاهی یک بررسی ساده میتواند در درمان شما تفاوت بزرگی ایجاد کند.
